Onderzoeken Geulgebied
We onderzoeken verschillende maatregelen om water vast te houden, op te slaan en af te voeren. In het hele gebied zullen veel maatregelen nodig zijn die samen moeten zorgen voor minder wateroverlast.
Voor het hele stroomgebied, inclusief het Belgische deel, brengen we in beeld hoe en waar natuurlijke maatregelen kunnen bijdragen aan het verminderen van wateroverlast. Het gaat om maatregelen om water vast te houden in de bodem en maatregelen om water natuurlijk te bergen. Dit kan door natuur en landschap zo in te richten dat er tijdelijk extra water kan blijven staan. Voorbeelden van maatregelen zijn: bossen, graften (knik of mini-terras op een helling), swales (contourgreppels), kleine waterbuffers, dammetjes in droge dalen en bergingsgebieden in de zijdalen van de Geul. Het onderzoek levert kansenkaarten op die voor verschillende typen maatregelen inzichtelijk maken waar ze in theorie toepasbaar zijn in het Geulgebied.
- Status: onderzoek loopt. Resultaten naar verwachting in najaar 2025.
- Vervolg: de resultaten worden meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen).
Een regenwaterbuffer vangt bij hevige regen het teveel aan water tijdelijk op en loost het water daarna geleidelijk. Waterschap Limburg heeft afgelopen jaren ruim 400 regenwaterbuffers in Zuid-Limburg aangelegd. Vanuit het programma Water in Balans van Waterschap Limburg zijn nieuwe buffers in voorbereiding.
We gaan het effect van alle bestaande en geplande regenwaterbuffers onderzoeken voor het totale stroomgebied van de Geul. Tevens onderzoeken we wat het effect is van vergroting van deze regenwaterbuffers.
- Status: in voorbereiding
We onderzoeken op verschillende locaties hoe de dalvlaktes optimaal kunnen worden benut voor waterberging. Onderzoek naar de dalvlakte tussen Valkenburg en Gulpen is in 2024 gestart. Hier wordt gekeken naar het effect van verschillende hoogten van dwarsdammen in het Geuldal. De stichting “Samen tegen Wateroverlast” is betrokken bij dit onderzoek om gebiedskennis en ervaringen van bewoners mee te kunnen nemen.
Later komen ook de gebieden oostelijk van Gulpen aan bod, bij de Gulp, Eyserbeek en de Selzerbeek.
- Status: onderzoek tussen Valkenburg en Gulpen loopt. De resultaten worden rond de zomer verwacht. Overige onderzoeken zijn in voorbereiding.
- Vervolg: de resultaten worden meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen).
Het vergroten van de afvoercapaciteit kan lokaal voor lagere waterstanden zorgen. We gaan onderzoeken waar en hoe we de afvoercapaciteit kunnen vergroten door hydraulische knelpunten op te heffen. Denk hierbij aan obstakels zoals bruggen en duikers. Een duiker is een waterdoorgang, meestal onder wegen of dijken. We kijken vooral naar de knelpunten bij bebouwde kernen. Het onderzoek gaat inzichtelijk maken hoeveel invloed obstakels hebben op de doorstroming van het water en wat er gebeurt als we iets veranderen aan bruggen en duikers, zoals ze breder maken.
In het onderzoek van Deltares dat in 2022 is uitgevoerd, is de mogelijkheid van een afvoerbuis onder Valkenburg (flood bypass) genoemd als een mogelijke verruimingsmaatregel. Een nadere verkenning en haalbaarheidsstudie is nodig. Dit moet beter inzicht geven in de haalbaarheid, kansen, risico’s en kosten van deze maatregel.
- Status: onderzoek loopt. De resultaten worden eind 2025 verwacht.
- Vervolg: de resultaten worden meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen).
Het Geulmondinggebied bij Bunde is zwaar getroffen tijdens de overstromingen in juli 2021. Een van de oorzaken daarvan was de beperkte afvoer van Geulwater onder het Julianakanaal door. Hoewel het Julianakanaal een redelijk grote hoeveelheid Geulwater zou kunnen opvangen of afvoeren, blijkt uit het onderzoek uit 2024 dat aan het afvoeren van Geulwater op het Julianakanaal flink wat haken en ogen aan zitten.
- Status: Er wordt nader onderzocht wat nodig is om te bepalen of deze maatregel als ‘haalbaar’ bestempeld kan worden. De afweging is bovendien afhankelijk van de uitkomst van de studie naar de aanleg van bedijking langs de Geul. (meer informatie over het onderzoek dijkversterking is te vinden onder het kopje Beschermingsmaatregelen)
- Vervolg: de resultaten worden meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen) voor het hele stroomgebied van de Geul. Zodat de besluitvorming over deze maatregel integraal met de overige mogelijke oplossingen kan worden afgewogen. Het uitbreiden van de sifon is een ingrijpende en relatief dure maatregel, en bij hoogwater in de Maas wordt de afvoercapaciteit beperkt en is er een risico dat de Geul hogerop alsnog kan overstromen.
Door de inlaat van de sifon (geulduiker) bij Bunde beter te stroomlijnen met zogeheten bovenschotten – afgeschuinde geleidepanelen – kan het water soepeler de sifon instromen.
- Status: Deze maatregel wordt nu voorbereid voor de uitvoeringsfase. Dat houdt in dat er een technisch ontwerp uitgewerkt wordt (hoe moet de aanpassing er precies uitzien) en bekeken wordt wat de kosten zijn en wie het werk zal uitvoeren (gemeente, waterschap of Rijkswaterstaat). Belangrijke aandachtspunten bij de verdere uitwerking zijn de bereikbaarheid van de voorkant van de sifon voor onderhoud en hoe de constructie zich gaat verhouden tot de constructie van de bestaande schuifdeuren.
- Vervolg: De Regionale Actietafel van WRL – waarin vertegenwoordigers van Provincie, Waterschap, Gemeenten en het Ministerie van I & W samenwerken – neemt op basis van dit ontwerp een besluit over de uitvoering en de financiering. Ook moeten er vergunningen worden aangevraagd. Daarna kan het werk worden aanbesteed.
Status: er wordt verder gezocht hoe de houtvang meer robuust ingericht kan worden.
Beschermingsmaatregelen, zoals kades, dammen, kademuren of schotten, bieden gerichte bescherming aan individuele objecten of hele gebieden. Daarnaast kunnen panden of andere objecten worden aangepast om beter bestand te zijn tegen het risico op overstromingen.
Dit onderzoek is een vervolgstap op de verkenning Geulmonding die in 2024 is uitgevoerd. Bedijking kan een belangrijke rol spelen in de waterveiligheid voor de bebouwing in Bunde tot aan Geulle. De maatregel moet niet alleen water weghouden uit kwetsbare gebieden, maar kan ook bijdragen aan een betere afvoer van water via de sifon onder het Julianakanaal.
- Het onderzoek moet inzicht bieden in:
- effectiviteit: hoe draagt de bedijking zo effectief mogelijk bij aan waterveiligheid?
- ruimtelijke inpassing: hoe kan de maatregel zo goed mogelijk in de omgeving worden ingepast
- en of er extra ingrepen nodig zijn om negatieve effecten elders te voorkomen.
- Status: Het onderzoek is eind februari 2025 gestart. De onderzoeksresultaten worden in het najaar van 2025 met de omgeving besproken.
- Vervolg: Na afronding van het onderzoek beslissen de betrokken bestuurders of deze maatregel al vooruitlopend op het totale maatregelenpakket voor het Geulgebied kan worden uitgevoerd.