Stroomgebied Geul
In het gebied bij de Geul en de zijbeken zoals de Gulp, de Eyserbeek en de Selzerbeek zijn er regelmatig problemen bij hevige regen. In november 2024 is een verkenning gestart welke maatregelen nodig zijn voor het hele gebied.
Waarover gaat de verkenning?
In het hele Geulgebied zijn meerdere (ingrijpende) maatregelen nodig om de inwoners van het gebied beter te beschermen. De verkenning kijkt naar welke combinatie van maatregelen mogelijk en gewenst is. We bekijken ook of het oplossen van een probleem op de ene plek niet zorgt voor nieuwe problemen op een andere plek. Soms zijn maatregelen nodig op plekken waar nu geen problemen zijn, om andere gebieden beter te beschermen. Het vinden van het ideale pakket met maatregelen is een ingewikkelde puzzel. We betrekken de omgeving zoveel mogelijk hierbij.
De verkenning volgen? Meld je aan voor de nieuwsbrief stroomgebied Geul.
Waar gaan we verkennen?
De Geul ontspringt in België en stroomt bij het plaatsje Cottessen ons land binnen. Bij Gulpen komen de grotere zijrivieren zoals de Gulp, Eyserbeek en Selzerbeek samen. Daarna stroomt de Geul via plaatsen als Wijlre, Schin op Geul, Valkenburg en Meerssen bij Bunde in de Maas. De totale lengte van de Geul is ongeveer 60 km.
De verkenning gaat over het hele gebied van waaruit water afstroomt naar de Geul en de zijbeken. Van de bron in België tot de monding in de Maas. Dit is een gebied van circa 340 vierkante kilometer. Ruim de helft van dit gebied ligt in Nederland. Het gebied ligt in acht gemeenten: Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Maastricht, Meerssen, Simpelveld, Vaals, Valkenburg aan de Geul en Voerendaal.
Er zijn meerdere maatregelen nodig op verschillende plekken om het risico op wateroverlast en overstromingen voor het hele gebied te verminderen.
Jouw ideeën zijn belangrijk!
Jouw kennis en ideeën zijn belangrijk! Op verschillende momenten vragen wij je om jouw mening, ideeën en kennis in te brengen. Zo komen we samen tot een goed plan om wateroverlast in het hele stroomgebied van de Geul aan te pakken. Lees verder hoe je kunt meedenken, wat we hebben opgehaald en wat we met de input doen.
Hoe verloopt de verkenning?
Tijdens de verkenning stellen we verschillende pakketten samen, elk met een combinaties van maatregelen (varianten). Daarna brengen we in kaart wat deze varianten betekenen voor de leefomgeving, hoe ze de waterveiligheid verbeteren en wat het kost. Op basis hiervan besluiten de betrokken overheden welk maatregelenpakket uitgevoerd gaat worden.
Waar staan we nu?
In 2024 en 2025 zijn verschillende maatregelen in kaart gebracht die opgenomen kunnen worden in de mogelijke maatregelpakketten (varianten). Deze afzonderlijke maatregelen noemen we bouwstenen. Hieronder kunt u lezen welke bouwstenen er zijn. In het voorjaar van 2026 presenteren we deze mogelijke maatregelen. Ook krijgt u dan meer informatie over de varianten maatregelpakketten en het onderzoek naar de milieueffecten, het zogeheten planMER. Dit is een verplicht onderzoek omdat het stroomgebied van de Geul deels is aangewezen als Natura-2000-gebied.
Het planMER onderzoekt de milieueffecten van de verschillende varianten. Hiervoor moet eerst vastgelegd worden welke milieueffecten onderzocht worden en op welk detailniveau. Dit wordt vastgelegd in een Notitie Reikweidte en Detailniveau (NRD). In het voorjaar van 2026 kunt u op deze NRD reageren.
Onderzoeken maatregelen (bouwstenen)
Voor het hele stroomgebied, inclusief het Belgische deel, brengen we in beeld hoe en waar natuurlijke maatregelen kunnen bijdragen aan het verminderen van wateroverlast. Het gaat om maatregelen om water vast te houden in de bodem en maatregelen om water natuurlijk te bergen. Dit kan door natuur en landschap zo in te richten dat er tijdelijk extra water kan blijven staan. Voorbeelden van maatregelen zijn: bossen, graften (knik of mini-terras op een helling), swales (contourgreppels), kleine waterbuffers, dammetjes in droge dalen en bergingsgebieden in de zijdalen van de Geul. Het onderzoek levert kansenkaarten op die voor verschillende typen maatregelen inzichtelijk maken waar ze in theorie toepasbaar zijn in het Geulgebied.
Een regenwaterbuffer vangt bij hevige regen het teveel aan water tijdelijk op en loost het water daarna geleidelijk. Waterschap Limburg heeft afgelopen jaren ruim 400 regenwaterbuffers in Zuid-Limburg aangelegd. Vanuit het programma Water in Balans van Waterschap Limburg zijn nieuwe buffers in voorbereiding.
We gaan het effect van alle bestaande en geplande regenwaterbuffers onderzoeken voor het totale stroomgebied van de Geul. Tevens onderzoeken we wat het effect is van vergroting van deze regenwaterbuffers. Dit wordt meegenomen in de verschillende varianten (pakketten met maatregelen).
We onderzoeken op verschillende locaties hoe de dalvlaktes optimaal kunnen worden benut voor waterberging. Onderzoek naar de dalvlakte tussen Valkenburg en Gulpen is in 2024 gestart. Hier is gekeken naar het effect van verschillende hoogten van dwarsdammen in het Geuldal. De stichting “Samen tegen Wateroverlast” is betrokken bij dit onderzoek om gebiedskennis en ervaringen van bewoners mee te kunnen nemen.
Het vergroten van de afvoercapaciteit kan lokaal voor lagere waterstanden zorgen. We gaan onderzoeken waar en hoe we de afvoercapaciteit kunnen vergroten door hydraulische knelpunten op te heffen. Denk hierbij aan obstakels zoals bruggen en duikers. Een duiker is een waterdoorgang, meestal onder wegen of dijken. We kijken vooral naar de knelpunten bij bebouwde kernen. Het onderzoek gaat inzichtelijk maken hoeveel invloed obstakels hebben op de doorstroming van het water en wat er gebeurt als we iets veranderen aan bruggen en duikers, zoals ze breder maken.
In het onderzoek van Deltares dat in 2022 is uitgevoerd, is de mogelijkheid van een afvoerbuis onder Valkenburg (flood bypass) genoemd als een mogelijke verruimingsmaatregel. Een nadere verkenning en haalbaarheidsstudie is nodig. Dit moet beter inzicht geven in de haalbaarheid, kansen, risico’s en kosten van deze maatregel.
Beschermingsmaatregelen, zoals kades, dammen, kademuren of schotten, bieden gerichte bescherming aan individuele objecten of hele gebieden. Daarnaast kunnen panden of andere objecten worden aangepast om beter bestand te zijn tegen het risico op overstromingen.
Het Geulmondinggebied bij Bunde is zwaar getroffen tijdens de overstromingen in juli 2021. Een van de oorzaken daarvan was de beperkte afvoer van Geulwater onder het Julianakanaal door. WRL heeft in 2024 laten onderzoeken welke maatregelen effectief en haalbaar zijn. De verschillende mogelijke oplossingen hangen sterk met elkaar samen en worden daarom als één pakket bekeken. WRL onderzoekt momenteel welk maatregelenpakket de meeste bescherming biedt voor het gehele gebied. Dit onderzoek wordt in het voorjaar van 2026 afgerond.
Maatregelen die onderdeel zijn van het onderzoek:
- Stroomlijnen sifon (Geulduiker): Door de inlaat van de sifon (geulduiker) bij Bunde beter te stroomlijnen met zogeheten bovenschotten – afgeschuinde geleidepanelen – kan het water soepeler de sifon instromen.
- Verbeteren houtvang
- Aanleg van een dijk: een dijk kan een belangrijke rol spelen in de waterveiligheid voor de bebouwing in Bunde tot aan Geulle. De maatregel moet niet alleen water weghouden uit kwetsbare gebieden, maar kan ook bijdragen aan een betere afvoer van water via de sifon onder het Julianakanaal. Het onderzoek moet inzicht bieden in:
- effectiviteit: hoe draagt de bedijking zo effectief mogelijk bij aan waterveiligheid?
- ruimtelijke inpassing: hoe kan de maatregel zo goed mogelijk in de omgeving worden ingepast
- en of er extra ingrepen nodig zijn om negatieve effecten elders te voorkomen.
Andere programma's en projecten in het gebied
In het Geulgebied wordt in verschillende programma's en projecten gewerkt aan het verminderen van wateroverlast en beschermen tegen hoogwater. Waterschap Limburg werkt in het programma Water in Balans aan lokale oplossingen om wateroverlast aan te pakken op locaties waar niet aan de geldende beschermingsnorm wordt voldaan. In het project Zuidelijk Maasdal werken overheden samen aan hoogwaterbescherming, vlot en veilig transport over water, ruimtelijke ontwikkeling en natuurversterking. Tevens werken gemeenten aan verschillende projecten en maatregelen om wateroverlast te verminderen.
Overheden in het gebied
werken samen
De verkenning is een samenwerking van de overheden in het gebied. Dit zijn de Provincie Limburg, Waterschap Limburg en de gemeenten Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Maastricht, Meerssen, Simpelveld, Vaals, Valkenburg aan de Geul en Voerendaal. Vanuit de betrokken overheden is een bestuurlijk regieteam gevormd dat zorgt voor de aansturing. Ook Belgische overheden zijn betrokken bij de verkenning, omdat de bron van de Geul in België ligt. Het programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg (WRL) regisseert het verkenningsproces.